Rozporządzenie MiCA w sprawie rynków aktywów kryptograficznych (ang. the Markets in Crypto Assets Regulation), weszło w życie w czerwcu 2023 r., a jego pełne obowiązywanie w krajach członkowskich UE rozpocznie się w grudniu 2024 r.
Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) pracuje obecnie nad przygotowaniem tzw. standardów technicznych, które w czasie, gdy powstaje niniejszy tekst są przedmiotem konsultacji z rynkiem. Po zakończeniu rundy uzgodnień, standardy te będą następnie przedmiotem formalnego ogłoszenia (promulgacji) po stronie Komisji Europejskiej. Krajowa Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) deklaruje przy tym, że w związku z powyższym, działania legislacyjne na poziomie krajowym zostaną w Polsce w znacznym stopniu ograniczone. Jednakże, zarówno rozporządzenie MiCA, jak i standardy techniczne ESMA staną się przedmiotem nadzoru ze strony Komisji w odniesieniu do emitentów i usługodawców na rynkach kryptoaktywów.
W świetle zapisów MiCA, kraje które wyrażą taką wolę do końca czerwca 2024 r., mogą skorzystać z okresu przejściowego wdrożenia MiCA, tj. do czerwca 2026 r. W okresie przejściowym przedsiębiorcy, którzy już świadczą usługi związane z kryptoaktywami zgodnie z obowiązującym w ich jurysdykcjach prawem, będą mogli kontynuować takie działania w okresie przejściowym na dotychczasowych zasadach. Ponieważ w Polsce nie mamy przepisów kompleksowo regulujących obrót kryptoaktywami, nie należy spodziewać się okresu przejściowego na polskim rynku krypto.
Rozporządzenie MiCA reguluje zasady na jakich możliwe będą na terytorium UE emisja i publiczna oferta kryptoaktywów oraz świadczenie usług związanych z pośrednictwem na rynku krypto. W ramach wspomnianych obszarów regulacji MiCA wprowadza:
- jednolite wymogi dotyczące oferty publicznej i dopuszczania do obrotu na platformach obrotu kryptoaktywów,
- wspólne dla terytorium UE zasady udzielania zezwoleń na świadczenie usług w zakresie kryptoaktywów,
- zasady ochrony klientów dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym obowiązki informacyjne oraz ocena adekwatności na podobieństwo dyrektyw MIFiD (ochrona rynku tradycyjnych instrumentów i produktów finansowych),
- zasady ochrony informacji poufnych oraz przeciwdziałania manipulacjom na rynku na podobieństwo rozporządzenia MAR (w sprawie nadużyć na rynku).
W świetle zapisów MiCA zasadą jest, że złożenie oferty publicznej tokenów wymaga zezwolenia właściwego organu państwa macierzystego (siedziby) emitenta. Podobnie, w celu oferowania klientom na terytorium Unii Europejskiej usług w zakresie kryptoaktywów, konieczne jest uprzednie uzyskanie stosownego zezwolenia oraz wpisu do właściwego rejestru.
W ramach kryptoaktywów oferowanych na rynku UE, rozporządzenie MiCA wymienia przy tym trzy rodzaje tokenów:
- „token będący pieniądzem elektronicznym”, czyli rodzaj kryptoaktywów, który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązany z tylko jedną walutą urzędową, i można go w każdej chwili wymienić na tę walutę,
- „token powiązany z aktywami”, czyli rodzaj kryptoaktywów, który nie jest tokenem będącym pieniądzem elektronicznym i który ma utrzymywać stabilną wartość dzięki temu, że jest powiązany z inną wartością lub prawem bądź ich kombinacją, w tym z co najmniej jedną walutą urzędową, można zatem wymienić token na walutę tradycyjną, według wartości aktywów i walut(y), które stanowią podstawę wyceny tego rodzaju kryptoaktywów,
- „token użytkowy, tj. rodzaj kryptoaktywów, który ma jedynie zapewnić dostęp do danego towaru lub usługi dostarczanych przez jego emitenta.
Token to natomiast nic innego, jak kryptograficzny nośnik prawa do kryptoaktywów, który co do zasady, może być przedmiotem dalszego, po pierwotnym nabyciu, obrotu. MiCA nie odnosi się natomiast do obrotu tokenami niezbywalnymi lub nieoferowanymi w obrocie publicznym do nieoznaczonej indywidualnie grupy osób.
Rozporządzenie MiCA zawiera interesujący zapis, który stanowi, że kryptoaktywów nie uznaje się za oferowanych nieodpłatnie w przypadku, gdy od nabywców wymaga się, by przekazali lub zobowiązali się do przekazania oferującemu swoich danych osobowych w zamian za tokeny krypto. Prawdziwie nieodpłatna oferta kryptoaktywów nie jest natomiast przedmiotem regulacji MiCA.
W kontekście ESG, rozporządzenie MiCA wymaga, aby prospekty emisyjne kryptoaktywów zawierały informację na temat głównych niekorzystnych skutków dla klimatu i innych niekorzystnych skutków środowiskowych mechanizmu konsensusu zastosowanego do emisji danego rodzaju kryptoaktywów.
Klientom detalicznym (konsumentom) przysługuje natomiast okres 14 dni kalendarzowych na odstąpienie od umowy nabycia kryptoaktywów innych niż tokeny powiązane z aktywami lub tokeny będące e-pieniądzem bez ponoszenia jakichkolwiek opłat lub kosztów i bez konieczności podawania przyczyny. Okres, w którym można odstąpić od umowy, liczy się od dnia wyrażenia przez posiadacza detalicznego zgody na nabycie tych kryptoaktywów.
W preambule rozporządzenia MiCA (motyw 4), możemy przeczytać, że przed uchwaleniem MiCA, oprócz przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy, na terytorium UE nie istniały przepisy dotyczące świadczenia usług związanych z szeroko rozumianym obrotem kryptoaktywami, w tym funkcjonowania platform obrotu kryptoaktywami.
W aktualnym stanie prawnym w Polsce, instytucjami obowiązanymi do stosowania przepisów AML/CFT na rynku krypto są jedynie podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie walut wirtualnych, a działalność gospodarcza w tym zakresie jest w Polsce działalnością regulowaną i wymaga wpisu do właściwego rejestru, który prowadzi minister właściwy do spraw finansów publicznych, a w praktyce Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Katowicach (link: https://www.slaskie.kas.gov.pl/izba-administracji-skarbowej-w-katowicach/zalatwianie-spraw/rejestr-dzialalnosci-w-zakresie-walut-wirtualnych).
Biorąc powyższe pod uwagę, równolegle z wejściem w życie rozporządzenia MiCA, Parlament Europejski uzgodnił treść Rozporządzenia UE w sprawie zapobiegania korzystaniu z systemu finansowego Unii Europejskiej w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (nr projektu 2021/0239 COD – pierwsze czytanie i uzgodnienie konsensusu wobec treści rozporządzenia miało miejsce w kwietniu 2024 roku). Wspomniane rozporządzenie AML/CFT będzie obowiązywało bezpośrednio wszystkie instytucje obowiązane na terytorium Unii Europejskiej, a w ramach wspomnianej regulacji instytucjami obowiązanymi staną się również wszystkie podmioty świadczące usługi w zakresie kryptoaktywów. Rozporządzenie AML/CFT potwierdza dotychczasowe wymogi w zakresie walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu znane z AMLD4 (dyrektywa 2015/849) i AMLD5 (dyrektywa 2018/843). Oczywiście, z tą różnicą, że nie wymaga implementacji krajowych. Co więcej rozporządzenie AML/CFT wprowadza wiele nowości, w tym nacisk na holistyczne postrzeganie programu AML/CFT compliance w ramach trzech linii obrony, wzmocnienie niezależności AMLRO oraz konieczność testowania programu i jego narzędzi przez niezależny – od biznesu i funkcji compliance – podmiot.
MiCA dozwala na outsourcing procesów operacyjnych w zakresie kryptoaktywów, oczywiście bez możliwości przeniesienia na podmiot trzeci odpowiedzialności za wynik tych działań. Można rozumieć, że dotyczy to również np. weryfikacji klientów na listach sankcji lub w innych rejestrach, w ramach stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w rozumieniu przepisów AML/CFT. Ma to o tyle istotne znaczenie, że dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów zobligowani są do realizacji szeregu obowiązków wynikających zarówno z rozporządzenia MiCA (np. w zakresie zarządzania konfliktem interesów po stronie podmiotu świadczącego usługi krypto), jak i rozporządzenia AML/CFT (wszystkie środki bezpieczeństwa finansowego wymagane od instytucji obowiązanej). Szczęśliwie, obowiązki te mają często charakter interoperacyjny i komplementarny.
Ustawodawca unijny zdaje sobie przy tym sprawę z faktu, że rynki kryptoaktywów mają charakter globalny, a zatem są z natury transgraniczne. Wskazuje więc, że regulacja MiCA na poziomie UE nie wyczerpuje potrzeby ochrony rynku krypto przed nadużyciami, m.in. praniem pieniędzy, wykorzystywaniem do finansowania terroryzmu lub unikania sankcji gospodarczych. W związku z tym UE powinna nadal wspierać międzynarodowe wysiłki na rzecz promowania konwergencji (ujednolicenia podejścia) w traktowaniu kryptoaktywów i usług w zakresie kryptoaktywów za pośrednictwem organizacji lub organów międzynarodowych, takich jak Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, czy Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF).
W innym przypadku, kraje i regiony pozbawione regulacji w odniesieniu do rynków kryptoaktywów będą wykorzystywane jako miejsce lokowania nielegalnych dochodów lub maskowania tożsamości osób zaangażowanych w pranie pieniędzy, finansowanie terroryzmu lub naruszanie sankcji. W ten sposób, na rynki regulowane nadal trafiać będą mogły kryptoaktywa powiązane z przestępcami, jednak w sposób zawoalowany i niedostrzegalny dla uczestników takich rynków. Podobnie, jak dzieje się to z tradycyjnymi aktywami poddawanymi procederowi prania pieniędzy.
Rozporządzenie MiCA wymaga również od ESMA stworzenia rejestru:
- dokumentów informacyjnych dotyczących kryptoaktywów innych niż tokeny powiązane z aktywami i tokeny będące e-pieniądzem;
- emitentów tokenów powiązanych z aktywami;
- emitentów tokenów będących e-pieniądzem; oraz
- dostawców usług w zakresie kryptoaktywów.
Rejestr ESMA będzie publicznie dostępny na stronie internetowej urzędu i regularnie aktualizowany. Rejestr dostępny będzie zapewne w lokalizacji wszystkich rejestrów ESMA, czyli pod linkiem: https://registers.esma.europa.eu/publication. Można oczekiwać, że będzie także zawierał listę podmiotów, które naruszyły rozporządzenie MiCA (ostrzeżenia publiczne).
Rozporządzenie MiCA przewiduje dotkliwe kary administracyjne dla podmiotów zobowiązanych do jego stosowania, które naruszą zapisy MiCA.
—————————–
Niezależnie of powyższego, planując inwestycję na rynku kryptoaktywów, warto także samodzielnie zweryfikować podmiot, który oferuje nam usługę w zakresie kryptoaktywów, sprawdzić jego zezwolenie na prowadzenie działalności na rynku krypto, zweryfikować, czy nie znajduje się na liście ostrzeżeń publicznych KNF (https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne) lub ostrzeżeń organizacji międzynarodowych oraz zagranicznych organów nadzoru (https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_zagranicznych_organow_nadzoru).
Pamiętajmy również, że brak obecności na listach ostrzeżeń nie zwalnia nas od powinności starannego działania i wykazania się zdrowym rozsądkiem, bo jeśli coś wygląda zbyt dobrze by było prawdziwe, najpewniej takie nie jest.
